رویکرد تربیتی فقه در بازدارندگی از انحراف فکری؛ از تبیین عقاید تا تقویت بصیرت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه فقه و اصول، دانشکده فقه و اصول، حوزه علمیه قم، ایران

2 گروه فقه و اصول، حوزه علمیه قم، قم، ایران.

3 گروه تبلیغ، مرکز تخصصی امام خامنه ای، قم، ایران.

چکیده

رویکرد تربیتی فقه اسلامی در بازدارندگی از پدیده انحراف فکری، یک استراتژی پیشگیرانه و بنیادین است که هدف نهایی آن، ایمن سازی اندیشه‌ها در برابر شبهات است. این رویکرد، به جای تمرکز صِرف بر برخوردهای قهری، بر «تقویت بصیرت» و «تبیین عقاید» به عنوان دو رکن اصلی تکیه می‌زند. در محور تبیین عقاید، وظیفه علما و نهادهای دینی، ارائه آموزه‌های اصیل اسلامی با زبانی گویا و استدلالی است تا حقانیت دین برای همگان به‌ویژه نسل جوان شفاف شود. در کنار آن، محور تقویت بصیرت، به معنای پرورش قدرت تحلیل، تفکر نقاد و توانایی تشخیص حق از باطل در افراد است. این امر از طریق تشویق به کسب علم، تفکر در آیات الهی و آگاهی از شگردهای مغالطه‌آمیز جریان‌های انحرافی محقق می‌شود. این راهبرد تربیتی، با نهادهایی مانند خانواده، مسجد و نظام آموزشی پیوند می‌خورد و در بلندمدت، جامعه را در برابر طوفان‌های فکری واکسینه می‌کند. این نگاه، نشان‌دهنده عمق بینش فقه در پرداختن به ریشه‌های انحراف، قبل از شکل‌گیری آن است.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
ابن فارس، أحمد. (1404 ق). معجم مقاییس اللغه. انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
براتی، محمدعلی. (1395). تبیین عقاید و نقش آن در پیشگیری از انحرافات فکری. پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
براتی، محمدعلی. (1395). تبیین عقاید و نقش آن در پیشگیری از انحرافات فکری. فصلنامه علمی-پژوهشی تربیت اسلامی، ۱۱(۲۳)، ۷-۲۸.
حر عاملی، محمد بن حسن. (۱۳۴۷). وسائل الشیعه. انتشارات اسلامیه.
خوئی، سید ابوالقاسم. (۱۴۱۰ ق). مستند العروه. مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی.
دانش، تاج‌الزمانی. (۱۳۸۰). جرم شناسی. انتشارات دانشگاه تهران.
دهخدا، علی اکبر. (۱۳۷۷). لغت‌نامه دهخدا. انتشارات دانشگاه تهران.
رفیع‌پور، فرامرز. (۱۳۷۷). آنومی یا آشفتگی اجتماعی. انتشارات شرکت سهامی.
رفیع‌پور، فرامرز. (۱۳۷۷). آنومی یا آشفتگی اجتماعی. نامه پژوهش، (۸-۹)، ۵-۲۵.
رحیمی، سید محمد. (۱۳۹۴). روش‌های تربیتی مقابله با شبهات عقیدتی در قرآن کریم [پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه قرآن و حدیث].
سلیمی، علی و داوری، محمد. (۱۳۸۰). جامعه شناسی کجروی. پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
شیخاوندی، داور. (۱۳۷۳). جامعه شناسی انحرافات. نشر مرندیز.
طالبانی، محمدرضا. (۱۳۶۷). مقایسه نظارت اجتماعی و امر به معروف و نهی از منکر [پایان‌نامه تحقیقاتی، پژوهشکده حوزه و دانشگاه].
طباطبایی، سید محمدحسین. (۱۳۹۰ ق). المیزان فی تفسیر القرآن. انتشارات جامعه مدرسین.
طوسی، محمد بن حسن. (۱۳۹۰ ق). النهایه. دار الکتاب العربی.
علیزاده، فاطمه. (۱۳۹۶). بررسی راهکارهای تقویت بصیرت دینی در سیره امام علی(ع) [پایان‌نامه دکتری، دانشگاه معارف اسلامی].
فتح‌علی، محمود. (۱۳۸۵). مبانی تربیت دینی. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
کریمی، محمد. (۱۳۹۶). بررسی راهکارهای تقویت بصیرت دینی در قرآن کریم. مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
کیانیان، مهدی. (۱۳۷۵). مبانی جرم شناسی. انتشارات دانشگاه تهران.
مساواتی آذر، مجید. (۱۳۷۹). آسیب‌شناسی اجتماعی و جامعه‌شناسی انحرافات. مجله علوم اجتماعی، (۱۵)، ۱۲۳-۱۴۵.
مطهری، مرتضی. (۱۳۷۷). تعلیم و تربیت در اسلام. انتشارات صدرا.
نجفی، محمد حسن. (۱۴۱۷ ق). جواهر الکلام. دار إحیاء التراث العربی.
نوروزی، رضا. (۱۳۹۷). نقش تربیتی فقه در مقابله با آسیب‌های اجتماعی. فصلنامه فقه و تربیت، ۵(۲)، ۳۱-۵۸.
هاشمی، سید احمد. (۱۳۸۱). بررسی کارایی امر به معروف و نهی از منکر در ساختارهای مختلف [پایان‌نامه کارشناسی ارشد، مؤسسه امام خمینی].
Atkinson, R. L., Atkinson, R. C., Smith, E. E., Bem, D. J., & Nolen-Hoeksema, S. (1992). Introduction to psychology (10th ed.). Harcourt Brace Jovanovich.
Haralambos, M. (1990). Sociology: Themes and perspectives (3rd ed.). Collins Educational.